عمر کرمی: کارشناس ارشد مسائل نظامی در واشینگتن انستیتو برای سیاست خاور نزدیک، دانشجوی دکترای تاریخ ایران پساانقلاب در دانشگاه تل‌آویو

اندیشکده آمریکایی واشینگتن انستیتو برای سیاست خاور نزدیک در تحلیلی به قلم «عمر کرمی» به تبیین و بررسی مطالبات ۵ گانه ایران در حوزه هسته‌ای پرداخته است که در بخش ذیل به نکات و گزاره‌های اصلی این یادداشت اشاره خواهیم کرد

تقاضای ۱: مذاکرات باید صرفاً بر رفع تحریم‌ها متمرکز شود. ایران مدت‌هاست که با بحث درباره فعالیت‌های منطقه‌ای یا برنامه‌های موشکی خود به‌عنوان بخشی از مذاکرات هسته‌ای مخالفت کرده است. بیانیه‌های اخیر ایران مکرراً مذاکرات وین را به‌عنوان یک مجمع برای بحث در مورد رفع تحریم‌ها در نظر گرفته‌اند، یا این واقعیت را به حداقل می‌رسانند یا نادیده می‌گیرند که موضوعاتی مانند غنی‌سازی اورانیوم نیز باید موردبحث قرار گیرد. موضع تهران ممکن است فقط یک بلوف باشد که به آن کمک می‌کند تا دامنه عقب‌نشینی از فعالیت‌های هسته‌ای موردنیاز را به حداقل برساند یا حتی از جزئی‌ترین “مصالحه‌ها” به‌عنوان اهرم فشار در مذاکرات استفاده کند. بااین‌حال، اگر مقامات ایرانی واقعاً از تسلیم شدن در این زمینه امتناع کنند، ممکن است نشان‌گر این باشد که آن‌ها روند وین را صرفاً برای خرید زمان از سر می‌گیرند نه برای رسیدن به یک توافق جدید

تقاضای ۲: واشنگتن باید به ایران برای خروج از برجام غرامت بدهد. سرمقاله ۱۴ نوامبر روزنامه ایران فراتر رفت و استدلال کرد که واشنگتن باید برای ایجاد اعتماد لازم بین مذاکره‌کنندگان، خسارات ایران را جبران کند. برخی از ناظران ممکن است این را به‌عنوان راهگشای توافق موقت «کمتر در قبال کمتر» برای کاهش تنش‌ها با ایالات‌متحده و محدود کردن پیشرفت‌های هسته‌ای ادامه‌دار ایران قبل از مذاکرات گسترده‌تر توصیف کنند. بااین‌حال، مقامات ایرانی بارها پیشنهادات فوق را رد کرده‌اند و اصرار دارند که تنها با توافقی موافقت می‌کنند که به لغو کامل تحریم‌ها ختم شود.

تقاضای ۳: همه تحریم‌های غیر از برجام نیز باید برداشته شوند. ایران مدت‌ها تأکید کرده است که انتظار دارد واشنگتن همه تحریم‌هایی را که «مخالف با توافق هسته‌ای» هستند، ازجمله ۱۵۰۰ تحریم اعمال‌شده توسط دولت ترامپ پس از خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ و همچنین تحریم‌های غیرهسته‌ای لغو کند.

تقاضای ۴: مکانیزمی باید ایجاد شود تا تائید کند که تحریم‌ها واقعاً برداشته‌شده‌اند. در سخنرانی نوروزی آیت‌الله خامنه‌ای در مارس ۲۰۲۱، دولت اوباما را متهم کرد که در سال‌های اولیه برجام تحریم‌ها را تنها «روی کاغذ» لغو کرده و تأکید کرد که واشنگتن همچنان به تهدید و بازداشتن شرکت‌ها از تجارت با ایران ادامه می‌دهد.

تقاضای ۵: واشنگتن باید تضمین کند که در آینده دولت جدید ایالات‌متحده از توافق‌نامه خارج نمی‌شود. در ماه ژوئیه آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران اظهار داشت که مقامات آمریکایی از دادن ضمانت‌هایی مبنی بر اینکه «به تعهدات خود در آینده پایبند خواهند بود» خودداری کرده‌اند. در ۱۱ نوامبر، باقری کنی خاطرنشان کرد که دولت‌های اروپایی باید تضمین کنند که بدون توجه به موضع آمریکا، با ایران تجارت خواهند کرد و پیشنهاد کرد که می‌توانند از نوعی قانون مسدودکننده برای بی‌اثر کردن هرگونه تحریم‌های ناشی از آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی استفاده کنند.

نویسنده در بخش پایانی یادداشت می‌نویسد: «رویکرد مذاکره‌کنندگان ایرانی و پیش‌شرط‌هایی که در روز اول نشست‌های وین ارائه می‌کنند، سیگنال خوبی از این خواهد بود که آیا نظام مایل است از لفاظی‌های سخت پشت درهای بسته عبور کند و مصالحه کند یا خیر. در هر صورت، ناامیدکننده است که تهران برای آماده کردن مردم ایران برای عقب‌نشینی بالقوه پیشرفت هسته‌ای‌اش که غالباً به‌عنوان قدرت مطرح بوده، کاری انجام نداده است. برعکس، لفاظی‌های آن می‌تواند تلاش برای دستیابی به توافق جدید را با القای این نکته برای مخاطبان داخلی پیچیده کند که ایران نیازی به برداشتن انگشت روی میز مذاکره برای تضمین رفع تحریم‌ها ندارد.»