از زمان خروج یکجانبه ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ و متعاقباً شروع نقض توافق توسط ایران، سه طرف اروپایی توافق به زنده نگه داشتن آن کمک کرده اند. از ماه آوریل، با تمایل ایالات متحده برای پیوستن مجدد به این پیمان، اتحادیه اروپا شش دور مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن را از طریق سه طرف اروپایی به اضافه روسیه و چین (دو طرف دیگر برجام) هماهنگ کرده است. این مذاکرات پیشرفت قابل توجهی در جهت از سرگیری پایبندی دوجانبه واشنگتن و تهران به برجام داشت، اما در اواسط ژوئن با برگزاری انتخابات ایران و تحلیف رئیس جمهور جدید، به بن بست رسید.

فوریت مصالحه در حال افزایش است زیرا برنامه هسته‌ای ایران با محدود کردن دسترسی بازرسان سازمان ملل متحد ادامه می‌یابد و کمتر شفاف می‌شود و به طور بالقوه بازگشت به توافق موجود را بی‌معنا می‌سازد. فروپاشی برجام می‌تواند مانع تلاش‌های نوپا برای تنش‌زدایی در خلیج‌فارس و خاورمیانه شود. در این راستا اندیشکده گروه بین المللی بحران در تحلیلی به تبیین و بررسی رویکرد کشورهای اروپایی در قبال توافق هسته ای پرداخته است که در بخش ذیل به نکات و گزاره های اصلی آن اشاره خواهیم کرد.

اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن باید:

• از احیای کامل برجام، از جمله از طریق اقدامات پیشگیرانه با هدف کاهش معنی دار تحریم های اقتصادی علیه ایران، حمایت و پشتیبانی کنید،
• برای احتمال شکست مذاکرات برجام، از جمله پارامترهایی برای یک توافق موقت برای توقف تنش‌های متقابل و همچنین تغییر احتمالی به سمت مذاکرات «بهتر به بهتر» که در آن هر دو طرف منافعی فراتر از توافق اولیه به دست آورند، دستورکار مشخصی آماده کنید،
• تشویق تلاش‌ها برای گفتگوی منطقه‌ای به‌ویژه بین ایران و کشورهای عرب خلیج فارس،
• تعامل با مقامات ایرانی در مورد افغانستان، به ویژه در زمینه های مورد علاقه مشترک، از جمله کمک به پناهندگان و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر،

این گزارش در بخش دیگر یادداشت بر نکات زیر تاکید می کند

• تحریم‌های ایالات متحده که در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ ایجاد شد نیز به‌طور قابل ملاحظه‌ای پابرجاست و پیامدهای زیان‌باری برای ایرانیان عادی، به‌ویژه زنان، که دستاوردهای خود را در اشتغال، پیشرفت به سمت‌های مدیریتی ارشد و ارتقاء به نقش‌های رهبری در بخش‌های مختلف مشاهده کرده‌اند، دارد. این فشارها که با تأثیر همه‌گیری کووید-۱۹ تشدید شده است، ظرفیت زنان را برای پیگیری اصلاحات و حمایت‌های قانونی کاهش داده است. بن‌بست در مذاکرات نگران‌کننده است، به‌ویژه از آنجایی که پیشرفت‌های ایران در توانایی هسته‌ای این خطر را ایجاد می‌کند که احیای برجام به‌عنوان یک ترتیبات منع اشاعه ظرف چند هفته یا در بهترین حالت، ماه‌ها بی‌اثر شود.

بازیگران اروپایی می توانند از دو طریق مهم به دیپلماسی بین ایران و ایالات متحده کمک کنند.

• اتحادیه اروپا باید به سرعت برای ایجاد تدابیر حمایتی از طریق موسسات وام دهنده حمایت کند. بررسی راه‌هایی برای همکاری این گونه مؤسسات با ایران می‌تواند تأمین مالی پروژه و مشارکت بخش خصوصی را تسهیل کند. علاوه بر این، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو می توانند با محافظت از تجارت اروپا با ایران در برابر خطر خروج مجدد ایالات متحده از توافق و اعمال مجدد تحریم های اقتصادی یکجانبه، از دوام درازمدت این توافق حمایت کنند.
• دومین کمکی که اتحادیه اروپا و کشورهای عضو می توانند داشته باشند، ارائه گزینه های آماده برای طرفین در صورتی است که مذاکرات برجام ادامه پیدا کند یا به طور کلی شکست بخورد. به عنوان مثال، اروپایی‌ها می‌توانند یک توافق موقت پیشنهاد کنند که در آن تهران برخی از حساس‌ترین فعالیت‌های خود را در زمینه اشاعه (مانند غنی‌سازی اورانیوم بالای ۳.۶۷ درصد یا تولید فلز اورانیوم) در ازای تخفیف محدود از تحریم‌های فروش نفت یا دسترسی به دارایی های بلوکه شده به حالت تعلیق در آورد. این توافق نامه موقت می تواند تنش بین طرفین را کاهش دهد و برای دستیابی به توافق جامع تر زمان بخرد. با گسترش توافق اولیه قدرت های غربی شرایط منع اشاعه قوی تری را تضمین خواهند کرد در حالی که ایران از منافع اقتصادی بیشتری برخوردار خواهد شد.

این مقاله در بخش پایانی خود بر این تاکید دارد: «  فراتر از برجام، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو نیز می توانند به تقویت دیپلماسی در میان شش کشور شورای همکاری خلیج فارس کمک کنند.حمایت اروپا می تواند به ویژه در تسهیل بحث ها در مورد برخی از زمینه های مورد توجه طرفین از جمله بهداشت عمومی و کمبود آب مفید باشد. کنفرانس اخیر در بغداد که اکثر همسایگان عراق از جمله ایران همراه با فرانسه در آن شرکت کردند، گامی در مسیر درست بود»