اخیراً مقامات غربی، نگرانی‌های خود را نسبت به جهت‌گیری و تسریع برنامه هسته‌ای ایران مطرح و از عدم هرگونه پیشرفت در مسیر دیپلماتیک ابراز نارضایتی کرده‌اند. البته این مسئله برای افرادی که منطق و الگوی رفتاری ایران را در مسیر هسته‌ای موردبررسی قرار داده‌اند، کاملاً قابل پیش‌بینی بوده است. در مرکز تلاش‌های ناموفق بین‌المللی برای مهار برنامه هسته‌ای ایران، فهم جهان از انگیزه‌ها و استراتژی‌های تهران با نواقص و کاستی‌های عمیقی روبرو است. در این راستا اندیشکده کارنگی برای صلح بین‌الملل در تحلیلی به قلم «آریل لوویت» به تبیین و بررسی راهبرد هسته‌ای ایران پرداخته است که در بخش ذیل به نکات و گزاره‌های اصلی آن اشاره خواهیم کرد.

دو متغیر اصلی که انگیزه‌های هسته‌ای ایران را تقویت و تحکیم می‌کنند:

1.  بدبینی و عزت‌نفس بزرگ: از لحاظ تاریخی نخبگان ایرانی احساس عمیقی از قربانی شدن تاریخی دارند که بر اساس میراث شیعه و تاریخ گذشته ایران شکل گرفته است. در گذشته ایران همواره ماجراجویی‌ها و تجاوزهای مکرر خارجی را تجربه کرده است که از وضعیت ضعف این کشور سوءاستفاده کرده‌اند. از سوی دیگر، ایران خود را از تبار افتخارآمیز و یک تمدن بزرگ مدرن می‌داند که گستره‌ی آن از آسیای مرکزی تا خلیج‌فارس تا دریای مدیترانه گسترده بوده است. از این نظر بسیاری از رهبران جهان، ایران شایسته جایگاه بهتری بوده است و تنها با برنامه فعال هسته‌ای و ذخیره‌سازی ظرفیت پیشرفته‌ای برای توسعه آن است که می‌تواند جایگاه واقعی خود را تضمین یا تثبیت کند.
2.  ارزیابی نخبگان ایرانی: برخی از نخبگان ایرانی بر این نظر هستند که اگر تهران از آستانه اتمی عبور کند؛ جامعه بین‌المللی باید این کشور را به‌عنوان یک واقعیت موجود مورد پذیرش قرار دهد. نخبگان معتقدند که اگرچه ایران ممکن است در این مسیر با اعتراضات خارجی، تحریم و خرابکاری علیه تلاش‌های هسته‌ای‌اش روبرو شود، اما پس از اتمام این پروسه، مخالفان مجبور می‌شوند تسلیم گردند.

دو عامل تعدیل بخش کنش ایران به سمت هسته‌ای شدن

1. صبر راهبردی برگرفته از تشیع: همانطور که مسلمانان شیعه در ایران قرن‌ها منتظر ظهور امام دوازدهم بوده‌اند و درعین‌حال گام‌هایی برای تحقق این امر برداشته‌اند، برنامه هسته‌ای ایران نیز تنها یک احساس فوریت متوسط را نشان داده است، اما در نهایت از عمق آن استقبال می‌کند. رهبران ایران تلاش‌های هسته‌ای تهران را بیشتر به‌عنوان یک ماراتن می‌بینند و نه یک دوی سرعت.
2. اختلاف‌نظر بین مقامات ایران: برخی از نخبگان ایران نسبت به دستیابی به آستانه اتمی شک و تردید دارند و بر این نظر هستند که ایران قبل از حرکت به سمت آستانه اتمی می‌تواند بسیاری از مطالبات خود را به تحقق برساند و درعین‌حال از هزینه‌های زیاد عبور از آستانه اتمی اجتناب کند.

توجه دقیق به پارامترهای پایدار و درحال‌توسعه برنامه هسته‌ای ایران باید نقطه آغاز یک راهبرد احیاشده برای مهار انگیزه‌های هسته‌ای و منطقه‌ای ایران باشد. البته این مسئله مستلزم دیپلماسی خلاق و ماهرانه و استراتژی ترکیبی و غیرمتعارف از انگیزه‌های مثبت و منفی است: هویج دیپلماتیک و اقتصادی در کنار چماق‌های قدرتمند که شامل دیپلماسی قهری (تحریم‌ها)، اقدامات مخفیانه و آماده‌سازی‌های نظامی (فقط و فقط به‌عنوان آخرین راه‌حل) است.