منطق پیچیده مخالفان توافق هستهای ایران
۹ آبان ۱۴۰۰زمان تصمیمگیری درباره ایران است
۹ آبان ۱۴۰۰ضرورت پلن بی در مقابل ایران
تاریخ انتشار گزارش: ۶ اکتبر ۲۰۲۱
نویسنده: Kelsey Davenport
باوجود اینکه سید ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور ایران، از احیای برجام حمایت و پشتیبانی میکند؛ اما چشمانداز احیای توافق بهطور فزایندهای ضعیف به نظر میرسد. لفاظیهای تهران نشانگر این است که دولت جدید ایران، پیشرفتهای مذاکراتی سلف خود را رد و همچنین هشدارهای ایالاتمتحده مبنی بر اینکه پنجره دیپلماسی برای احیای توافق بهطور نامحدود باز نخواهد ماند را نادیده میگیرد. این امر نگرانیها را در مورد شکست تلاشهای آمریکا و ایران برای تحصیل توافق افزایش میدهد. اگرچه احیای برجام بهترین گزینه برای جلوگیری از بحران هستهای و رفع تحریمهای ایران است؛ اما با نگاه به اینکه طرفین ممکن است دچار محاسبات اشتباه شوند، تفکر و تدوین پلن بی اجتنابناپذیر است. در این راستا موسسه خدماترسانی متحد سلطنتی در تحلیلی به قلم «کلسی داونپورت» به تبیین و بررسی آینده توافق هستهای و ضرورت تدوین پلن بی پرداخته است که در بخش ذیل به نکات و گزارههای اصلی آن اشاره خواهیم کرد:
- درحالیکه هیچ امیدی به احیای توافق وجود ندارد، پیامدهای اشاعه قابلتوجه است. درحالیکه تهران بعید است در این سناریو آشکارا به دنبال سلاحهای هستهای باشد، اما بهاحتمالزیاد ایران به برداشتن گامهایی برای افزایش اهرم قدرت و نفوذ مذاکراتی خود ادامه خواهد داد. این احتمال وجود دارد که ایران به کاهش زمان گریز هستهای خود ادامه دهد؛ این در حالی است که در دوران برجام، بازه زمانی گریز هستهای حدود ۱۲ ماه بود؛ اما اکنون پس از نقض تعهدات برجامی به حدود یک یا دو ماه رسیده است. افزایش غنیسازی ۶۰ درصدی و معرفی سانتریفیوژهای کارآمدتر برای غنیسازی اورانیوم، زمان گریز هستهای را کاهش خواهد داد.
- پس از تعلیق نظارت و بازرسی، آژانس بینالمللی انرژی اتمی نسبت به برخی از فعالیتهای ایران، بینش کمتری دارد. تداوم عدم شفافیت، شناسایی مدتزمان گریز هستهای ایران را دشوارتر میسازد. فقدان راستی آزمایی احتمالاً به گمانهزنیهایی مبنی بر اینکه ایران درگیر فعالیتهای غیرقانونی است، دامن میزند که این امر میتواند ضمن تشدید تنشها، بر توافق هستهای آینده تأثیرات منفی برجای بگذارد. البته دانشی که تهران از فعالیتهای هستهای جدید خود مانند تولید فلز اورانیوم و غنیسازی ۶۰ درصدی کسب کرده، ارزیابیهای مرتبط با ریسک اشاعه سلاح هستهای ایران را به چالش میکشد.
- این عوامل باعث افزایش ریسک حملات نظامی یا خرابکارانه علیه تأسیسات هستهای ایران میشود.
- هم ایالاتمتحده و هم اسرائیل تهدید کردهاند که برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی از قوه قهریه استفاده خواهند کرد؛ هرچند که استفاده از زور در بلندمدت با نتایج معکوسی همراه خواهد بود. ایران بهطور رایج، به حملات در گذشته با افزایش فعالیتهای هستهای خود واکنش نشان داده است و حملات گستردهتر میتواند تهران را مجبور سازد تا برای جلوگیری حملات بیشتر، تعهدات خود را در معاهده منع تکثیر سلاح اتمی کنار بگذارد. با توجه به تهدیدات فوق، در مذاکرات برای احیای توافق هستهای، ایالاتمتحده و گروه ۴+۱ باید دارای پلن بی باشند. ایالاتمتحده و اروپا مشابه گذشته برای فشار به ایران به سمت تحریمها و انزوای دیپلماتیک قدم برمیدارند؛ اما بااینوجود، بازسازی مجدد آنها تا حدی چالشبرانگیز و زمانبر خواهد بود. اعتبار دولت آمریکا به دلیل خروج ترامپ از برجام بهشدت کاهش یافت و زمینههای محدودی برای افزایش فشارهای اقتصادی باقیمانده است.
«یک گزینه بهتر میتواند مذاکرات محوری برای احیای برجام به سمت مذاکرات در مورد توافقنامه موقت باشد که در ازای رفع برخی تحریمها، ایران با کاهش فعالیتهای حساس هستهای خود موافقت کند.این مسئله میتواند شامل اقدامات ایران برای احیای برخی فعالیتهای نظارتی، تعلیق غنیسازی اورانیوم بالای ۵ درصد، تعلیق سانترفیوژهای پیشرفته و توسعه فلز اورانیوم باشد.
در مقابل ایران میتواند با لغو تحریمهای مرتبط با حوزههای داراییهای مالی، فروش نفت و ازسرگیری همکاریهای هستهای امتیازاتی کسب کند.
اقدامات فوق را میتوان با این فهم انجام داد که تثبیت شرایط کنونی برای ممانعت از بحران، زمان را برای مذاکرات جدید ایجاد میکند که میتواند فراتر از پارامترهای برجام در مورد فعالیتهای هستهای ایران و محدوده رفع تحریمها باشد.»