موضوعات پیچیده بسیاری هستند که دارند برای جلب توجه جو بایدن بعد از آغاز به کار او در ماه آینده با هم رقابت می‌کنند. در میان این موضوعات، پردردسرترین موضوع ایران است.

بایدن در کارزار انتخاباتی خود وعده داد که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ رئیس‌جمهور اوباما با رژیم تهران را احیا کند؛ توافقی که رئیس‌جمهور ترامپ آن را به عنوان یک توافق بی‌اثر تقبیح کرد و در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.

ترامپ از آن زمان (زمان خروج از برجام) تحریم‌های اقتصادی تنبیهی بیشتری علیه ایران اعمال کرده است اما این تحریم‌ها باعث نشدند که ایران در برابر اراده او تعظیم کند. ایران در ازای این اقدامات، با نقض محدودیت‌های هسته‌ای (در برجام) پاسخ داد و اکنون ۱۲ برابر بیشتر از آنچه در توافق مجاز است، اورانیوم در سطح پایین غنی‌سازی می‌کند.

اینطور به نظر می رسد که مسیر پیش روی بایدن مسیری ساده است: تحریم‌های ترامپ را بردارد و یک بار دیگر با توافق ۲۰۱۵ موافقت کند…اما همانطور که یک دیپلمات با سابقه هفته گذشته به من (نویسنده یادداشت) گفت، مذاکرات بین ایالات متحده و ایران هرگز مذاکراتی هموار و آرام نبوده است و دو کشور از زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ در حال ایجاد انبوه عمیقی از خصومت و بی اعتمادی بوده‌اند.

هفته گذشته ، حسن روحانی ، رئیس جمهور ایران گفت که دولت او مایل است در صورت لغو تحریم های ایالات متحده به محدودیت های هسته ای دوران اوباما بازگردد. وی گفت: اگر دولت جدید بایدن «به وضعیت سال ۲۰۱۷ برگردد ، ما نیز چنین خواهیم کرد.»

اما همینجاست که مشکلات پدیدار خواهند شد. مذاکره کردن روی یک توافق گام به گام درباره اینکه کدام محدودیت‌های هسته‌ای اول دوباره اعمال می‌شود، کدام تحریم‌ها و در چه زمانی برداشته می‌شود و اینکه پایبندی ایران به چه طریقی مورد راستی آزمایی قرار می‌گیرد، چیزی است که به یک دیپلماسی دارای ظرافت و حساسیت نیاز خواهد داشت.

بایدن شاید در ایجاد اجماع برای یک توافق جدید، با مشکلاتی مواجه شود. توافق ۲۰۱۵ (برجام) نه تنها مورد مخالفت اغلب جمهوری‌خواهان قرار گرفت بلکه برخی دموکرات‌های طرفدار اسرائیل شامل چارلز (چاک) شومر سناتور ارشد نیویورک هم با آن مخالفت کردند و حتی کریس کونز سناتور ایالت دلاور که متحد نزدیک و مشاور بایدن بوده است هم در مخالفت با برداشتن همه تحریم‌های اعمال شده توسط ترامپ استدلال کرده که این تحریم‌ها به ایالات متحده در برابر ایران اهرم فشار می‌دهد.

اینها دلایلی است که چرا مخالفان برداشتن تحریم‌های هسته‌ای (ایران) در اشتباه هستند: اول، به رغم ادعاهای مطرح شده درباره استفاده از تحریم‌های ترامپ به عنوان اهرم فشار، باید گفت که این تحریم‌ها کارساز نبوده است. البته آنها باعث به زانو در آمدن اقتصاد ایران شده اما هدف وادار کردن ایران به تغییر رفتار بود اما این موضوع اتفاق نیفتاد. دوم، برداشتن تحریم‌های ترامپ علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران باعث محروم شدن ایالات متحده از اهرم‌های فشار خودش نخواهد شد. ترامپ و روسای جمهور سابق علیه ایران به خاطر موضوعات غیر هسته‌ای شامل برنامه موشک بالستیک، حمایت از گروه‌های تروریستی و نقض حقوق بشر تحریم‌هایی اعمال کردند و بایدن هیچ پیشنهادی برای برداشتن آن تحریم‌ها نداده است. (دلیل) سوم اینکه، تلاش برای حفظ برخی از تحریم‌های هسته‌ای احتمالا باعث شکست در رسیدن به توافق خواهند شد. رهبران هر دو کشور پیشنهاد بازگشت به توافق سال ۲۰۱۵ را داده‌اند و اگر ایالات متحده از پیشنهاد بایدن پا پس بکشد، ایرانی‌ها هم احتمالا پا پس خواهند کشید.

مشکل بزرگ‌تری هم وجود دارد و آن این است که حتی اگر تحریم‌ها هم برداشته شود، بازگشت به توافق ۲۰۱۵ شاید غیرممکن باشد. برای بایدن فقط یک چیز کاملا قعطیت دارد و آن اینکه، سیاست او در قبال ایران به تعهد بزرگی از منظر زمان و سرمایه سیاسی در سال اول ریاست جمهوری او نیاز خواهد داشت؛ یک سال اولی که در آن به تمرکز اصلی او درباره همه‌گیری ویروس کرونا و اقتصاد ایالات متحده نیاز خواهد بود.

یک پیشنهاد برای افزایش شانس موفقیت او در قبال ایران بدین شرح است: کار را با اعلام این موضوع شروع کند که دولت او از این موضوع اطمینان حاصل خواهد کرد که ایران بتواند واکسن‌های کووید-۱۹ را در بازارهای بین‌المللی بخرد بدون اینکه با خطر نقض تحریم‌های ایالات متحده مواجه شود.

دولت ترامپ اعلام کرده که تحریم‌هایش شامل محموله‌ها و اقلام دارویی و بشردوستانه نمی‌شود اما مقررات بوروکراتیک بسیاری روی بانک‌ها، تامین کنندگان کالاها و خدمات و شرکت‌های ترانزیت که خواهان مجوز از آمریکا برای انتقال اقلام و محولات دارویی و بشردوستانه هستند، اعمال کرده است. بایدن می‌تواند این فرایند را تسهیل کند و علاقه خودش را به ایجاد روابط بهتر (با ایران) نشان دهد.

همانطور که یک دیپلمات سابق ایالات متحده به من گفت، اولین اولویت این است که گفت‌و‌گوهای کاری نرمال با ایران از سر گرفته شود. جان لیمبرت که یکی از ۵۲ آمریکایی گروگان سفارت ایالات متحده در تهران در سال ۱۹۷۹ بود، گفت: «تنها راه برای اینکه کاری انجام شود این است که مراودات مرتبی داشته باشید و به حرف همدیگر گوش بدهید.»

بایدن نیازی به این نوع از گرفتاری دیپلماتیک که باعث پیچیده شدن سال اول حضور او در منصب می‌شود ندارد اما این مشکلی است که ترامپ برایش باقی گذاشته است و آزمونی برای تعهد او به منظور رهبری بازگرداندن سیاست خارجی به سمت مسیر چندجانبه‌گرایانه‌ای که اوباما بانی آن بود، خواهد بود.