ریچارد هاس: دیپلمات کهنه‌کار و کارشناس ارشد سیاست خارجی آمریکا، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا

اندیشکده آمریکایی شورای روابط خارجی آمریکا در تحلیلی به قلم «ریچارد هاس» در تبیین و بررسی آینده توافق هسته‌ای و گزینه‌های پیش روی ایران و ایالات‌متحده می‌نویسد: «هرچند برخی از شروع دوباره گفتگوهای وین استقبال می‌کنند، باید بدانیم که بعید است این گفتگوها به نتیجه برسد و اگر هم برسد، هیچ توافقی نمی‌تواند جلوی تقلای ایران برای سلطه بر منطقه و دستیابی به سلاح هسته‌ای را بگیرد.»

در بخش ذیل به نکات و گزاره‌های اصلی این یادداشت اشاره خواهیم کرد:

سناریوی بازگشت به تعهدات برجام با شرط برداشته شدن تحریم‌ها موانعی دارد.

نخست، لغو تحریم‌ها دسترسی ایران به منابع مالی را آسان‌تر خواهد کرد و باعث گسترش اقدامات این کشور درزمینه‌ی تضعیف ثبات در یمن، سوریه، عراق، لبنان، غزه و سایر مناطق خاورمیانه خواهد شد. در برجام هیچ تمهیدی برای مهار این فعالیت‌ها وجود ندارد.

دوم، هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم ایران روزی توافقی «بلندمدت‌تر و قوی‌تر» (برجام دو) را امضاء کند، توافقی که در بازه زمانی طولانی‌تر محدودیت‌های بیشتری را علیه برنامه هسته‌ای این کشور اعمال خواهد کرد. همچنین، نمی‌توان باور کرد که یک دهه پس از توافق احتمالی، تغییر و تفاوتی در ساختار سیاسی یا اهداف ایران ایجاد شود.

سوم، ایران می‌تواند به برجام بازگردد و هم‌زمان با پایبندی به آن، تولید موشک‌های بالستیک و پس از سال ۲۰۳۰، ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش را هم به شکل چشمگیری افزایش دهد. به‌علاوه، ایران می‌تواند بر اساس آموخته‌هایش در سال‌های گذشته، توسعه سلاح‌های مرتبط را در مکان‌های مخفی انجام دهد. فعالیتی که می‌تواند باعث بهبود کیفیت و کمیت هر نوع سلاح هسته‌ای احتمالی شود.

نویسنده در بخش دیگر یادداشت می‌نویسد: «اگر به ایران اجازه دهیم که به این نقطه برسد (کشوری در آستانه‌ی هسته‌ای شدن یا سلاح هسته‌ای تولید کند)، احتمالاً در اقدامات منطقه‌ای‌اش تهاجمی‌تر خواهد شد. هم‌زمان، برخورداری ایران از سلاح هسته‌ای یا ظرفیت تولید چنین سلاحی، همسایگان این کشور – به‌ویژه عربستان، مصر و ترکیه – را به پیروی از تهران تشویق می‌کند. چنین پیامدی ماشه‌ی منازعه در منطقه‌ی پرتنش خاورمیانه را می‌کشد.»

نویسنده در بخش پایانی یادداشت می‌نویسد: «بهترین جایگزین توافق هسته‌ای این است که به‌جای دیپلماسی رسمی از یک راهکار رسمی دیگری استفاده کنیم. می‌توان آن را «دیپلماسی خاموش» یا «کنترل تسلیحات بدون توافق» نامید.

آمریکا و سایر کشورهای نگران از برنامه هسته‌ای ایران، محدودیت‌های شکیبایی‌ خود در رابطه با ظرفیت برنامه هسته‌ای ایران را به این کشور اعلام خواهند کرد. ایران، در صورت عبور از این خط قرمزهای کیفی و کمّی، ناگزیر هزینه‌ی هنگفتی پرداخت خواهد کرد. به‌جز گسترش تحریم‌ها، ایران باید منتظر حملات سایبری و نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای و احتمالاً اهداف ارزشمند اقتصادی و نظامی‌اش باشد. این عوامل باعث می‌شود که برای بایدن و متحدانش، انتخاب گزینه درست از میان حمله به ایران یا چشم‌پوشی از آن دشوار شود. باید این تضمین وجود داشته باشد که ایالات‌متحده هرگونه تهدید یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران را تلافی خواهد کرد. ایران باعث شده عملی کردن هدف کاهش درگیری نظامی آمریکا در خاورمیانه بیش‌ازپیش ناممکن شود.»