معمای ایران در سیاست خارجی بایدن
۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰چرا پنجره بهسوی ایران همیشه برای بایدن باز نخواهد ماند؟
۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰چرا بایدن نمیتواند زمان توافق هستهای ایران را برگرداند
تاریخ انتشار گزارش: ۳ ژانویه ۲۰۲۱
رافائل کوهن در این مقاله معتقد است که برجام هرگز یک راه حل بلند مدت یا جامع برای حلوفصل چالش با ایران نبود. هدف از این توافق، محدودسازی نه پایان دادن به مسیر ایران به سمت سلاحهای هستهای برای ۱۰ تا ۱۵ سال پس از تصویب در سال ۲۰۱۶ بود. با این حال، زمان اکنون دیگر به نفع ایالاتمتحده آمریکا نیست. ایران فقط چند هفته با برخورداری مواد هستهای کافی برای بمب فاصله دارد. این توافقنامه همچنین برنامه موشکی ایران را که وسیله تحویل بالقوه سلاحهای هستهای ایران است، محدود نکرد و حتی پسازآنکه دولت اوباما قرارداد را امضا کرد، برنامه موشکی ایران گسترش یافت. مهمتر از همه، این توافقنامه حمایت ایران از تروریسم را حذف کرد.
نویسنده مقاله معتقد است حتی فراتر از این مسائل، بسیاری از فرضیات اساسی برجام دیگر واقعیت ندارند:
- نخست، شرایط ایران با تغییر و تحول روبرو شده است. پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال فشار حداکثری، حمایت ایران از برجام از ۸۵ درصد (آگوست ۲۰۱۵) به ۴۲ درصد (اکتبر ۲۰۱۹) کاهشیافته است. جای تعجب نیست که ایران از ایالاتمتحده خواسته تا «بدون قید و شرط» تمامی تحریمها را لغو کند و این را پیش شرط مذاکرات دانسته است. خواستهای که دولت بایدن آن را رد کرد و با این حال، حتی اگر دولت بایدن تحریمها را لغو کند، بازهم بازگشت به برجام ممکن است برای تولید نتایج اقتصادی ملموس کافی نباشد. احتمال اینکه دولت آینده آمریکا بتواند تحریمها را دوباره اعمال و شرکت ها را از سرمایهگذاری در ایران باز دارد و تأثیر کوتاه مدت هرگونه تخفیف را محدود کند بالاست.
- دوم، منطقه خاورمیانه با تغییر و تحول همراه شده است. توافقنامه ابراهیم بین اسرائیل و چندین کشور عربی سنی، این روایت را به رسمیت بخشید که شکاف اسرائیل و اعراب دیگر شکاف اصلی منطقه نیست؛ بلکه روایت اصلی شکاف بین ایران و سایرین است.
این پویایی، بهنوبه خود، میتواند هرگونه توافق هستهای ایران را در یک چارچوب منطقهای جدید قرار دهد. در حالی که اسرائیل و کشورهای عربی سنی مدتهاست که سلاحهای هستهای ایران را بهعنوان یک تهدید وجودی تلقی میکنند و نسبت به توانایی برجام در متوقف سازی یک بمب اتم شک دارند، هیچ یک از آنها طرف اصلی توافق نبودند. امروز، ائتلافی متحد از کشورهای حاشیه خلیجفارس و اسرائیل مخالف برجام وجود دارد.
- سوم؛ ایالاتمتحده آمریکا با تغییر و تحول روبرو شده است. متوقف کردن گسترش سلاحهای هستهای ایران شاید هرگز مهمترین اولویت هر دولت آمریکایی نبوده است، اما امروزه این کشور تلاش میکند تا سطح بالاتری از نگرانیهای سیاست را از بین ببرد. دولت بایدن با مشکلات عدیدهای دیگری نیز روبرو است، از کنترل همهگیری و ترمیم اقتصاد تحتفشار کووید گرفته تا مقابله با افراطگرایی داخلی.
نویسنده در بخش پایانی مقاله بر این دیدگاه است کاهش نسبی مسئله ایران در دستور کار سیاستهای آمریکا میتواند اثرات مخربی برای توافق هستهای داشته باشد:
- نخست، در حالی که ممکن است علاقه آمریکا به ایران کاهشیافته باشد، کشورهایی که مخالف این توافق هستند همچنان مانند گذشته بر مسئله ایران متمرکز هستند و غلبه بر چنین مخالفتهایی برای ایالاتمتحده دشوار میباشد.
- دوم و مهمتر از همه، بازگشت به توافق هستهای ایران ممکن است در برابر سایر اهداف سیاسی آمریکا با فشار بیشتری سنجیده شود. همچین و هم روسیه از ایران حمایت کرده اند و ایالاتمتحده را وادار کرده اند که بدون قید و شرط به توافق برگردد. آنها برای گسترش دامنه توافق برای رفع سایر کاستی های آن اشتیاق کمی نشان دادهاند.