آیا احیای توافق هستهای با ایران میتواند گفتگوی امنیتی منطقهای جدیدی ایجاد کند؟
۳ اسفند ۱۳۹۹چگونه بازگشت مجدد به برجام می تواند به بازگرداندن اتحادهای آمریکا با متحدانش کمک کند
۳ اسفند ۱۳۹۹گفتگوی هستهای آینده ایران: گشایش و موانع
تاریخ انتشار گزارش: ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰
«دنیس راس» در این گزارش ضمن بررسی رویکرد دولت بایدن در قبال برجام، گشایش و موانع موجود برای گفتگوی هستهای آینده ایران را مورد بررسی قرار میدهد.
مهمترین مفروضات کلیدی رویکرد دولت اوباما در قبال ایران:
- مسئله هستهای آنچنان فوری بود که دولت آن را از سایر موضوعات مرتبط با ایران جدا کرد. با این اعتقاد که مذاکرات مربوط به رفتار ایران در منطقه منجر به اختلاف اساسی میشود، تصمیم بر آن شد که گفتگوها منحصراً بر روی برنامه هستهای متمرکز شود.
- دولت آمریکا بر این تصور بود که توسعه جبهه مشترک با اروپا و سایر کشورها در سطح بینالملل ضمن تقویت اهرم نفوذ آمریکا باعث میشود ایران از بعد سیاسی منزوی گردد و بیشتر نسبت به اقداماتش پاسخگو باشد.
- دولت آمریکا بر این اعتقاد بود که ایران هرگز با غنیسازی صفر موافقت نمیکند اما میتواند کاهش غنیسازی و نظارت سرزده از تمام قسمتهای زنجیره تأمین هستهای را بپذیرد و چنین بازرسی هشدار لازم را به رژیم ایران میدهد به صورت پنهانی به دنبال تولید بمب اتم نباشد.
- تصور دولت آمریکا بر این بود که لغو تحریمها و ادغام ایران در سیستم مالی بینالمللی انگیزه قابلتوجه را به ایران میدهد تا رفتار خود را در منطقه تعدیل کند.
- تصور دولت آمریکا بر این بود که رژیم تحریمها علیه ایران بدان معنا است که این تحریمها برای همیشه پایدار نیستند و توافق تنها درحالیکه واشنگتن اهرمهای اقتصادی بر تهران را حفظ میکند منطقی است.
اما بعداً ثابت شد که تعدادی از این فرضیات اشتباه است
اولاً شرکتهای اروپایی به دلیل ریسک از دست دادن تجارت با آمریکا، از برقراری روابط تجاری با ایران خودداری میکنند.
ثانیاً، بهجای تعدیل رفتار ایران، توافق، رهبران ایران را وسوسه کرد تا نشان دهند که آنها با توافق برجام ایدئولوژی خود را تسلیم نکردهاند و این حتی منجر به مداخلهگرایی گستردهتر ایران در منطقه به خصوص منازعه سوریه و یمن شد.
هشت سال گذشته درسهایی نهتنها برای ایالاتمتحده آمریکا بلکه همچنین برای ایران در بر داشته است.
از دیدگاه ایران، برجام در تحقق طیف وسیعی از مزایای اقتصادی مورد انتظار شکست خورد و سپس دولت ترامپ به سادگی از توافق خارج و تمامی تحریمها را علیه ایران بازگرداند؛ بنابراین در مذاکرات جدید، ایران ضمن حفظ امتیازات هستهای و منطقهای، تلاش میکند برای کسب مزایای اقتصادی تضمین دریافت کند.
آمادگی رئیسجمهور منتخب بایدن برای بازگشت به برجام مبتنی بر پایبندی در مقابل پایبندی میتواند منجر به مذاکرات زمانبر شود.
در بهترین حالت احتمالاً چند ماه طول خواهد کشید که ایران به پایبندی خود به برجام بازگردد و بایدن تأکید کرد تا زمانی که ایران به تعهدات برجامی خود بازنگردد لغو تحریمها ممکن نیست.
با توجه به محدودیتهای موجود، آمریکا و ایران میتوانند در قالب «پایبندی در مقابل پایبندی» به اقدامات زیر متوسل شوند:
- با توجه به نقش مسلط دلار به عنوان ارز تجارت بینالملل، ایالاتمتحده آمریکا به ایران اجازه دسترسی عملیات تجاری مرتبط با دلار دهد.
- دولت آمریکا باید اجازه حمایت و پشتیبانی فنی از صنایع سبک ایران که در فهرست کنترل چندجانبه نمیباشد را صادر کند.
- واشنگتن باید اجازه دسترسی ایران به کالاهای مصرفی آمریکا را صادر کند.