برخی از تحلیلگران انتخابات ریاست‌جمهوری آتی آمریکا را فرصتی برای احیای توافقی می‌دانند که با خروج یکجانبه واشنگتن از آن، در معرض فروپاشی قرار گرفته است. در چارچوب این فرضیه، پیروزی هریک از نامزدهای دموکرات در انتخابات سال ۲۰۲۰، زمینه را برای بازگشت آمریکا به برجام فراهم کرده و این توافق را که به قول رسانه‌های آمریکایی اکنون با تنفس مصنوعی زنده است، به زندگی بازمی‌گرداند.

در واقعیت اما، اظهاراتی که خود این نامزدها مطرح کرده‌اند، با فرض فوق در تضاد است.

تقریبا همه نامزدهای دموکرات به این سؤال که «آیا مجددا به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ ملحق خواهید شد؟ » که توسط شورای روابط خارجی آمریکا مطرح گردید، پاسخ مثبت داده‌اند. اما زمانی که همین نامزدها پاسخ خود را به بخش دوم این پرسش یعنی «برای الحاق مجدد به آن آیا تغییری در توافق لازم است و اگر هست چه تغییری؟» را دادند ، مشخص می‌شود که آن‌ها برجام سال ۲۰۲۰ را به شکلی که هست، نمی‌پذیرند و به دنبال برجامی هستند که هم طول بلندتر و هم عرض وسیع‌تری دارد.

برخی از نامزدها با این بهانه که چون آمریکا مدتی در برجام نبوده، ادعا می‌کنند که باید محدودیت‌های این توافق را طولانی‌تر کرد - آن هم با اینکه جز دو ماه اخیر، ایران در تمام مدت خروج آمریکا، محدودیت‌های هسته‌ای برجام را رعایت کرده است.

برخی دیگر هم برجام را به چشم سکوی پرتابی برای بسط محدودیت‌های ایران از حوزه هسته‌ای، به حوزه‌های دیگر قدرت ایران از جمله برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای، می‌بینند.

آنچه گفته شد، خلاصه‌ای است از پاسخ نامزدهای دموکرات، به پرسشنامه‌ای که اندیشکده «شورای روابط خارجی آمریکا» اخیرا برای آن‌ها ارسال کرده است. «آیا به برجام بازمی‌گردید؟ بازگشت به این توافق را به تغییراتی در توافق کنونی مشروط می‌کنید؟ چه تغییراتی؟» یکی از سؤالات دوازده‌گانه‌ای است که در این پرسشنامه مطرح شده است. تاکنون ۱۰ نامزد به این پرسشنامه پاسخ داده‌اند.

«جو بایدن» معاون دولت سابق آمریکا و نامزد پیشتاز دموکرات‌ها، در پاسخ، ایران را «بازیگری ثبات‌زدا در خاورمیانه توصیف کرده که هرگز نباید به بمب اتم دست یابد. او با تعریف و تمجید از توافق هسته‌ای با ایران، خروج آمریکا از برجام را موجب «انزوای» واشنگتن توصیف کرده و گفته است که ایالات متحده نباید از این توافق خارج می‌شد. او سپس هرچند گفته که به برجام بازمی‌گردد، اما تأکید کرده که تلاش می‌کند هم محدودیت‌های هسته‌ای برجام را طولانی‌تر کند و هم از این توافق برای محدود کردن دیگر فعالیت‌های ایران استفاده کند.

بایدن نوشته است:

آنچه ایران دارد انجام می‌دهد، خطرناک، اما بازگشت‌پذیر است. اگر ایران به پایبندی به تعهدات هسته‌ای بازگردد، من هم به عنوان یک نقطه شروع، به برجام بازمی‌گردم تا همراه با متحدانمان در اروپا و دیگر قدرت‌های جهان، برای تطویل محدودیت‌های هسته‌ای این توافق تلاش کنیم. این اقدام، گام نخستی ضروری برای احیای اعتبار ایالات متحده و پیامی به جهان خواهد بود مبنی بر اینکه حرف و تعهدات بین‌الملل آمریکا، بار دیگر معنا یافته است. من همچنین از اجماع احیا شده بین‌المللی حول سیاست آمریکا در قبال ایران و تعهد مضاعف به دیپلماسی، برای به عقب راندن دیگر رفتارهای شرارت‌بار ایران در آن منطقه، بهره می‌گیرم.

«کوری بوکر» سناتور نیوجرسی و از جمله نامزدهای مطرح دموکرات‌ها هم در پاسخ به سؤال شورای روابط خارجی، مانند بایدن و دیگر نامزدها، خروج از برجام را «اشتباه» خوانده و گفته اگر او رئیس‌جمهور بود، هرگز چنین کاری نمی‌کرد.

بوکر این توافق را عامل ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات اتمی توصیف کرده و نوشته است که از حامیان سرسخت این توافق است. با این حال، او هم تأکید کرده است که برجام سال ۲۰۲۰ را چنانکه هست، نخواهد پذیرفت.

او نوشته است:

اشتباه بزرگی از سوی رئیس جمهور بود که از توافق هسته ای با ایران خارج شد و اگر من بودم هرگز این کار را نمی کردم. برجام به برنامه هسته ای ایران شفافیت داده و برنامه تسلیحات هسته ای را حداقل ده سال عقب انداخت. اکنون بدون توافق ایران می تواند به سرعت میزان غنی سازی اورانیوم را افزایش داده و زمان رسیدن به سلاح اتمی را کاهش دهد. در حالی که شدیدا از یک توافق هسته ای با ایران حمایت می کنم، نباید ساعت را به عقب برگردانیم و وانمود کنیم آسیب هایی که رئیس جمهور طی سه سال گذشته وارد ساخته، هرگز رخ نداده است. توافق ۲۰۱۵ بر اساس مذاکرات دامنه دار با ایرانی ها به دست آمد؛ پس می توانیم برای یک راه حل بلند مدت تلاش کنیم. ما چهار سال را در دوره ترامپ از دست دادیم و اکنون بند غروب هسته ای برای ایران خیلی نزدیک تر است. ما باید از روی واقعیات تصمیم بگیریم، از جمله تخطی اخیر ایران از تعهد غنی سازی اورانیوم و یک توافق بروز شده با ایران را به مذاکره بگذاریم که تهدیدات ناشی از برنامه هسته ای ایران را خنثی کند.

«پیت بوته‌جج» نامزد کمتر شناخته‌شده‌ای هم که اخیرا در نظرسنجی جزء افراد برتر قرار گرفته، در پاسخ، خروج از برجام را «اشتباهی راهبردی» خوانده، توافق هسته‌ای را در راستای منافع ایالات متحده توصیف کرده و گفته است که ایران چالشی برای آمریکا و تهدیدی برای اسرائیل است.

بوته‌جج در مورد بازگشت به برجام می‌گوید:

من رک می گویم: خروج از برجام یک اشتباه استراتژیک بود. ما توافق را به نفع ایران انجام ندادیم. ما این کار را کردیم چون به نفع امنیت ملی ما بود. این توافقنامه به منزله یك توافق دقیق و قابل بازرسی بود كه ایران را دائم و پایدار از دستیابی به سلاح هسته ای منع كرد. و برجام مؤثر هم بود: هنگامی که رئیس جمهور ترامپ از آن خارج شد، ایران تعهدات خود را همچنان انجام داد که این مسأله بارها و بارها توسط بازرسان بین المللی و جامعه اطلاعاتی خود ما تأیید شده بود. خارج شدن از برجام همچنین به هزینه اعتبار آمریکا و اعتماد متحدانمام به ما بود و مانع از توانایی ما در همکاری با متحدین برای حل چالش های جمعی دشوار شد. نباید هیچ توهمی در مورد واقعیت ایجاد کنیم که ایران فراتر از برنامه هسته ای خود هم برای منافع ایالات متحده چالش هایی ایجاد می کند: برنامه موشکی بالستیک، رفتار بدخواهانه در منطقه، تهدیدات برای متحد ما اسرائیل و نقض حقوق بشر. اما با وجود برجام پایه و اساس ایجاد شده بود که بتوانیم به آن نگرانی ها بپردازیم، که اگر فاقد مکانیزمی باشیم که بتواند به طور قابل اطمینان و دائمی از دستیابی ایران به سلاح هسته ای جلوگیری کند، همه این مسائل دیگر هم غیر قابل رصد خواهد بود. اگر ایران اجرای تعهدات خود را از سر بگیرد، من دوباره به توافق بازخواهم گشت؛ اما من این توافق نامه را به عنوان کف ماجرا می بینم، نه سقف آن. من دیپلماسی 5 + 1 را زنده و گفتگوهای آمریکا و ایران را در سطوح مناسب هدایت می کنم و می خواهم توافق های بعدی را ایجاد کنم که محدوده زمانی محدودیت های هسته ای را تمدید کند، برنامه موشکی ایران را پوشش دهد و نقش ایران را در درگیری های منطقه ای شامل شود و همه اینها را در قابل لغو تحریم ها صورت خواهم داد.

«کریستین جیلیبرند» دیگر نامزد مطرحی است که به این پرسشنامه پاسخ داده است. او خروج از توافق هسته‌ای را اقدامی «بی‌ملاحظه و خطرناک» توصیف کرده و نوشته است:

کنار گذاشتن توافق هسته ای ایران کاری بی پروا و خطرناک بود. ما باید در بازگشت به توافق، به متحدین خود بپیوندیم، مشروط بر اینکه ایران موافقت کند که توافق نامه را رعایت کرده و نقض های صورت گرفته را اصلاح کرده و با تقویت توافق نامه همراه باشد. در حالی که سیاست های بی پروای رئیس جمهور ترامپ امنیت آمریکا و امنیت متحدین ما را به عقب سوق داده است، من - به همراه متحدان - به ایران فشار می آورم که این توافق نامه را برای مدت طولانی تری تمدید کند، و مسائل امنیتی دیگر از برنامه موشکی ایران و حمایت از تروریست ها را نیز شامل شود. من معتقدم اگر ایران منافع توافق را ببیند، اهرم ما قوی تر می شود.

حتی «برنی سندرز» نامزد ایالت ورمونت که رویکردهایی کمترجنگ‌طلبانه‌تر داشته و از منتقدان عربستان سعودی به شمار می‌آید، می‌گوید تلاش خواهد کرد تا فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را محدود کند.

سندرز نوشته است:

بله توافقی که توسط آمریکا، اروپا، روسیه و چین با ایران بسته شد، یکی از قوی ترین توافق های ضد سلاح های هسته ای است که تاکنون مورد مذاکره قرار گرفته است. این توافق مانع از جنگ شد و مسیر ایران را به سمت سلاح هسته ای مسدود کرد. من در روز اول ریاست جمهوری خود دوباره به توافق نامه برمی گردم و سپس با گروه 1 + 5 و ایران همکاری می کنم تا با تدابیر اضافی بر روی آن، بتوانیم هر گونه مسیر دیگر برای دستیابی به سلاح هسته ای توسط ایران را مسدود کرده، اقدامات تهاجمی ایران در منطقه را مهار و تعادل استراتژیک جدیدی در خاورمیانه ایجاد کنیم.

«جان دلنی» دوره زمانی محدودیت‌های هسته‌ای برجام را کوتاه خوانده و نوشته است که دولت او برای رسیدن به توافقی با محدودیت زمانی طولانی‌تر، «احتمالا ۲۰ ساله» و همچنین اعمال محدودیت بر برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران تلاش خواهد کرد.

دلنی نوشت:

بله، من دوباره به توافق برمی گردم، اما بر توافقی طولانی مدت تر اصرار می کنم. برجام بهترین ترتیبی بود که شش کشور بزرگ جهان به علاوه اتحادیه اروپا می توانستند به منظور جلوگیری از توسعه سلاح های هسته ای ایران به آن دست یابند. در زمان خروج دولت ترامپ از برجام، ایران مطابق با تعهدات عمل کرده بود. خروج ایالات متحده آمریکا به یک امر تحریک آمیز برای ایران تبدیل شده است تا احساس کنند که محدودیت پیروی از برجام را ندارند، و این امر اوضاع و شرایط با ایران را ذاتاً خطرناک تر کرده است. مهمترین نقطه ضعف برجام مدت زمان آن است - این توافق به اندازه کافی طولانی نیست تا امید به آن فراهم شود که دولت بعدی ایران نیز مطابق آن رفتار میکند. من به عنوان شرط بازگشت مجدد به برجام به دنبال مدت طولانی تر - ۲۰ سال - خواهم بود. علاوه بر این، من برای ایرانیان روشن خواهم کرد، در حالی که برجام به تحولات موشکی بالستیک یا همدستی ایرانیان در فعالیت های تروریستی نمی پردازد، ایالات متحده مستقل از توافق هسته ای اقدامات جدی برای پاسخگویی به هرگونه کنش ایران در این مسائل انجام خواهد داد. ایران بازیگر بدی است و برجام با مدت زمانی طولانی تر نقش مهمی در ترتیبات از بین بردن تهدید ایران برای داشتن سلاح هسته ای، یعنی همان شرایطی که هرگز نباید پذیرفت، خواهد داشت.

سث مولتون نماینده ماساچوست نوشت:

بله بهترین و با دوام ترین راه برای جلوگیری از تبدیل شدن ایران به کشوری مجهز به سلاح هسته ای، انجام این کار از طریق توافق دیپلماتیک با تأیید و نظارت است که ما قبل از آنکه رئیس جمهور ترامپ یک جانبه از آن خارج شود، این کار را انجام دادیم؛ بنابراین، اولین هدف ما باید بازگشت دوباره به توافق با ایران و تقویت آن باشد، با تمرکز بر تمدید مهلت مقررات خاصی که بندهای غروب دارد. ما همچنین باید تلاش کنیم تا توافق نامه های جداگانه ای را برای حل مسائلی مانند موشک های بالستیک صورت دهیم. هدف ثانویه و طولانی مدت این است که ایران را به سمت رفتارهای کمتر جنگ طلبانه در منطقه سوق دهد، یعنی به شرایطی که ایران تهدیدی برای متحدان یا منافع ما نباشد. هیچ یک از این اهداف فقط با راندن ایران به گوشه رینگ و بدون راه فرار امکان پذیر نیست. ما باید از تحریم ها استفاده کنیم، گفت و گوی مستقیمی با ایران باز کنیم و مسیری را به پیش بکشیم که شامل جنگ مستقیم نباشد.

«تیم رایان» بازگشت به برجام «به نحوی که در سال ۲۰۱۵ نوشته شده» را «غیرممکن» توصیف کرده و گفته از بازگشت به «نسخه‌ای جدید» از توافق هسته‌ای که محدودیت‌های هسته‌ای آن برای زمانی طولانی‌تر تمدید شده باشد، حمایت می‌کند. او احتمال پرداخت خسارات به ایران به دلیل نخروج دولت ترامپ از برجام را هم رد کرده و جمهوری اسلامی ایران را به حمایت از تروریسم متهم کرده است.

تیم رایان نماینده اوهایو نوشت :

در این مرحله، امکان بازگشت مجدد به برجام بدان گونه که در سال ۲۰۱۵ نوشته شد غیرممکن خواهد بود. من کاملاً از مطرح کردن نسخه جدید برجام حمایت می کنم که محدودیت ها را حتی در آینده ای طولانی تر گسترش می دهد، اما خسارات اقتصادی وارد شده به ایران بعد از ترک توافق از سوی آمریکا را جبران نمی کنم. به نفع ایران است که بخاطر رفع تحریم ها مجدداً به توافق نامه برگردد، نیازی به جبران چیزی بیشتر از آن نیست، به ویژه با توجه به اینکه احتمالاً این پول ها می تواند به دست سازمان های تروریستی و بازیگران بدخواه در سرتاسر منطقه برسد.

ماریان ویلیامز نویسنده نوشت :

من مجددا به برجام، که یک دستاورد تاریخی در دیپلماسی چندجانبه است، می پیوندم. همه گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی پیروی ایران از این توافق را تأیید کرده است. خروج ایالات متحده و تحریم های شدید، اعتمادی را که با زحمت ایجاد شده بود خراب کرد. بازگشت مجدد به برجام برای بهبود این زخم و ایجاد اعتماد مجدد نیاز است. بعد از این توافق، میانه روهای ایران محبوبیت پیدا کردند و اصولگرایان قدرت را از دست دادند. رئیس جمهور روحانی برای بازیابی اقتصاد و بهبود روابط با غرب انتخاب شد. وزیر امور خارجه ظریف که رهبری مذاکرات را بر عهده داشت، با وزیر خارجه وقت آمریکا جان کری رابطه خوبی داشت. این توافق به عنوان اولین قدم در جهت بهبود روابط در نظر گرفته شده بود. تبلیغات ایالات متحده تهدیدات را اغراق و به دروغ ادعا می کند که این توافق نامه اجازه می دهد ایران ظرف ده سال سلاح هسته ای به دست آورد. این مسأله احتمال وجود پویایی های متغیر و بهبود روابط را نادیده می گیرد. ایران یک متحد بالقوه علیه افراط گرایی سنی است که منافع مشترک زیادی برای همکاری با ما دارد. بیش از نیمی از دانشجویان فارغ التحصیل ایران زن هستند. حدود ۶۰ درصد مردم زیر ۳۰ سال دارند. بسیاری از آنها روابط عادی با غرب را می خواهند. روابط با ایران یک فوتبال سیاسی است. امارات و عربستان سعودی نمی خواهند ایالات متحده روابط با ایران را بهبود ببخشد و دوست دارند جنگ را برانگیزند. گفته می شود سعودی ها می خواهند تا آخرین آمریکایی با ایرانی ها بجنگند. باید مراقب باشیم، از طرف کسانی که می خواهند ما برای آنها به جنگ با ایرانیان بپردازیم، وارد نزاع نشویم. من دیپلماسی را افزایش می دهم، تنش ها را کاهش و روابط را تغییر می دهم تا زمینه ای برای رسیدگی به حقوق بشر و سایر موضوعات ایجاد شود. لغو تحریم ها و خرید هواپیماها منجر به مسافرت، کارآفرینی و عادی سازی روابط با ایران می شود.

دیگر نامزدهای دموکرات هم که البته بر اساس نظرسنجی‌ها از شانس چندانی برای راهیابی به کاخ سفید ندارند، مواضعی کم و بیش مشابه اتخاذ کرده‌اند.

در مجموع، چنانکه مشاهده شد، به نظر می‌رسد پاسخ به عنوان این گزارش، منفی باشد. رئیس‌جمهور بعدی آمریکا در سال ۲۰۲۰، حتی اگر یک دموکرات باشد، برجام را در قالب فعلی آن نمی‌پذیرد و حتی اگر خواهان تغییر رسمی مفاد آن نباشد، این توافق را ابزاری برای اعمال فشار به ایران در حوزه‌های دیگر می‌بیند.