توضیحات:

فیلم جدیدِ نوآم چامسکی «مرثیه ای برای رویای آمریکایی» طرح کلیِ به‌راحتی قابل دسترسی و خوش‌فهمی از این موضوع بیان می‌کند که چرا و چگونه در ایده‌آلیسمِ آمریکایی کارشکنی شده است. چامسکی این رویا را با جزئیات بیان نمی‌کند؛ اما کلیاتِ وعدۀ تغییرپذیری آن یعنی انتظارِ پیشرفت برای دستیابی به یک زندگیِ بهتر از طریق برخی تشکیلاتِ دموکراتیک را بیان می‌کند.

این مصاحبه‌های مستند، در طی چهار سال فیلم‌برداری شده‌اند و بیان می‌کنند که تخریبِ رویای آمریکایی رویدادی طبیعی و تغییرنپذیرفتنی نیست؛ بلکه نتیجۀ انتخاب‌های مردمی است که در سیستم‌های اعتقادیِ خاص و برای تکاملِ نفس عمل می‌کنند. آیا این رویا با وجودِ شرایطِ متفاوت و مردم متفاوت که انتخاب‌های متفاوتی دارند، تحقق‌پذیر است؟

بسیاری نوآم چامسکی را موثرترین اندیشمندِ آمریکا می‌دانند و داستان‌سرایی فوق‌العاده. بدون اینکه مخاطب یا اطلاعات را نابود کند، داده‌ها و نمونه‌ها و داستان‌ها را نظم و ترتیب می‌دهد و از میان 250 سال تاریخ گذر می‌کند تا عصارۀ 10 اصلِ اساسی از ثروت و قدرت را بیان کند که علیهِ رویای آمریکایی توطئه کرده‌اند. بیش از هر چیز، این فیلم نگاهی بسیار خوب سازماندهی‌شده و ژرف به این نیروها و پیامدهای آن‌ها دارد.

این یک مجادلۀ هشداردهنده نیست. گرچه چامسکی آرام و متین نیست، بیشتر از اینکه عصبانی باشد، ناراحت است و بیشتر هدف دارد علت‌یابی کند تا اینکه آشوب به پا کند. برخلافِ دیگر منتقدانِ سیستم، همچون وزیرِ سابقِ کار و اصلاح‌گرای سیاسیِ همه‌جاحاضر، یعنی رابرت رایش، چامسکی نه حفظِ سرمایه‌داری از طریقِ سازمان‌دهیِ دوبارۀ اقتصادی یا احیای انتخاباتِ دموکراتیکِ بورژایی را پیشنهاد می‌دهد و نه از آن دفاع می‌کند.

چامسکی ریشه‌های این سوگواره را در این می‌یابد که چگونه ایالات متحده از ابتدا به قدرت رسید. قانونِ اساسیِ ایالات متحده قدرت را در دستانِ ثروتمندان قرار داد. قانون اساسی نوشته شده بود تا از دموکراسی جلوگیری کند نه اینکه آن را ترویج دهد. نتیجۀ تمرکزِ ثروت‌ها، تمرکزِ قدرتِ سیاسی شد. پیشرفتِ تاریخِ ما را درگیری‌های این ثروت و قدرت سیاسی با غلیان دموکراتیزه‌کردن تعریف کرده‌اند، به‌ویژه جنبش کارگر در دهۀ 1930 و جنبش‌های صلح و حقوق شهروندی و زنان در دهۀ 1960.

قدرت و ثروت متقابلاً با این جنبش‌های مشهور جنگیدند، با تلاش برای شکل‌دهی به ایدئولوژی و تولیدِ رضایت. انتخابات‌ها مهندسی شده‌اند. تلاش‌ها برای سامان‌دادن به اقتصاد، تضعیف شده‌اند. به یگانگیِ دارندگانِ رویای آمریکایی حمله شده است. همان طور که چامسکی در کارهای پیشین، همچون «تولیدِ رضایت: اقتصادِ سیاسیِ رسانه‌های جمعی» تولید سال 1988 با همکاریِ ادوارد اِس. هِرمن، نشان داد، با عرضۀ رضایت و به حاشیه بردنِ اختلافِ عقیده، کنترل‌کردن از استفادۀ ساده از زور در حوزۀ فرهنگ فراتر رفت.

چامسکی خود نمونه‌ای از گسترۀ به حاشیه راندنِ اختلافِ عقیده را بیان می‌کند وقتی تصمیم می‌گیرد نامِ منابعِ فوق‌العاده‌ای را نگوید که به ما کمک می‌کنند تا درک کنیم قدرت و ثروت چطور عمل می‌کنند: جامعه‌شناس‌هایی همچون گرامسکی و لوکاس یا حتی خودِ متخصصِ موزۀ بریتانیا.

به جای اینکه رسالۀ خود را در ناامیدی تمام کند، چامسکی عناصری از امید را پیشکش می‌کند؛ البته اگر آن را راهی روشن برای رسیدن به رستگاری نخوانیم. جنبش‌های معروف، تلاش‌ها برای نابودیِ قدرتِ نامشروع، آزادیِ بیان و شکل‌های جدیدِ فعالیت سیاسی، همه و همه امید را پیشکش می‌کنند. چامسکی به پندِ فیلسوف جان دیویی ارجاع می‌دهد که سازمان‌ها باید تحتِ کنترلِ دموکراتیکِ مشارکتی باشند. کردارهای بی‌شمارِ مردمِ ناشناسی که پایه‌گذارِ رویدادهای تاریخ بشریت هستند، موضوعِ مهم است. این به نقل‌قولِ چامسکی از دوست تاریخ‌دانِ خود هوراد زین مرتبط است. در نهایت، فراگیریِ این که دنیا چطور کار می‌کند، به تغییردادنِ آن بسیار کمک می‌کند.

با کمک‌های چامسکی برای تغییردادنِ دنیا، به‌ویژه با خلاصه‌ای که در «مرثیه ای برای رویای آمریکایی» پیشکش می‌کند، نوآم چامسکی در پایه‌گذاریِ درک و در نهایت تغییرِ دنیا همکاری کرده است.