دوشنبه آخرین روزی بود که در نیویورک بودیم. بلیط گرفته بودیم تا صبح ساعت 10 بازدیدی از سازمان ملل کنیم و بعدش هم اگر وقت شد به موزه هنرهای مدرن برویم که دیروز رفته بودیم. اما صبح با این که دوستم به موقع بیدار شده بود، مرا به موقع بیدار نکرد و دیر ماندیم! نمی دانیم چرا بیدار نکرده بود و گذاشته بود بخوابم. روز قبلش هم خیلی پیاده روی کرده بودم و خسته بودم.

وقتی بیدار شدم، به سرعت بدون خوردن صبحانه آماده شدم و راه افتادیم. حدود 10:30 رسیدیم که دیر بود و تور راه افتاده بود. به مسئول آنجا گفتیم و قبول کرد با پرداخت هزینه بلیط کودکان! با تور بعدی برویم. بلیط را گرفتیم و رفتیم منتظر ایستادیم تا مسئول تور بیاید. اولین چیزی که جلب نظر می کرد، یک فرش ریزبافت ایران بود که قبل از انقلاب هدیه شده بود و در ورودی نصب شده بود. کلا کشورهای مختلف هدیه های زیادی از صنایع دستی خود به سازمان ملل داده اند که در راهروها و فضای عمومی نصب شده است.

حدود 20 نفر بودیم و که عمدتا اروپایی و آمریکایی بودند و تا جایی ذهنم است فقط ما خارج از کشورهای توسعه یافته بودیم. راهنما آمد که دختری از نژاد زرد بود که از لهجه اش معلوم بود آمریکایی نیست و بعد مشخص شد اهل کره جنوبی است. کل تور حدود یک ساعت بود و ضمن بازدید از اماکن توضیحات توسط راهنما ارئه می شد. راهنما ابتدا یک توضیح کلی داد.

این که سازمان ملل برای گسترش صلح و برابری بعد از جنگ جهانی دوم در کنفرانس 1945 سانفرانسیسکو ایجاد شده است که دنیا در حال گذر از عصر استعمار و ورود به عصر استقلال اسمی کشورها بوده است. زمین سازمان ملل توسط خانواده ثروتمند راکفلر اهدا شده است. از نظر حقوقی، روی کاغذ سازمان ملل یک منطقه بین المللی است که جز خاک آمریکا محسوب نمی شود و قوانین آمریکا در آن اعتبار ندارد. یعنی اگر کسی جرمی داخل سازمان ملل انجام دهد، روی کاغذ باید در دیوان لاهه رسیدگی شود ولی خوب احتمالا تا به حال چنین مورد پیش نیامده. همه کشورهای عضو به صورت یکسان مالک زمین مربوط محسوب می شوند. البته در عمل دیدیم که دولت آمریکا مانند قضیه سفیر منصوب شده ایران، زورگویی می کند و این مالکیت مساوی در عمل وجود ندارد. سازمان ملل دارای پنج ساختمان اصلی است که بازدید کنندگان از آنهایی که در حال استفاده شدن نباشند بازدید می کنند. وقتی ما رفته بودیم، تالار مجمع عمومی در حال بازسازی بود و بازدید شامل آن نمی شد. برجی که در تلویزیون می بینیم محل استقرار هیات های دیپلماتیک است و شامل بازدید نمی شود.

در مسیر راهنما یک تکه از دیوار برلین را نشان داد که پر بود از شعار و اسپری که احتمالا در نفی وجود این دیوار بودند. امیدوارم روزی دیوارهای نژادی سرزمین فلسطین هم خراب شود. بعد رفتیم به ساختمانی که ارگان های جانبی سازمان ملل قرار دارند. جالب بود که یکی از ارگان ها مربوط به استقلال کشورهای مستعمره بود ولی امروز تقریبا فعالیتی ندارد ولی خوب سال 1945 بسیاری کشورها، از جمله فلسطین چنین حالتی داشتند. چند سالن را به ما نشان داد که در یکی-دو تا جلسه هم در حال برگزاری بود. عمده فعالیت ها حول ارتقا دادن وضعیت بهداشت و آموزش در کشورهای در حال توسعه بود. مثلا یک برنامه کمکی برای تغذیه داشتند که در کشورهایی که دختران از تحصیل محروم هستند یا کمتر اجازه دارند، در ازای این که خانواده ای اجازه دهد دخترانش تحصیل کند، روزی دو فنجان برنج مجانی بگیرند ولی برای پسرها روزی یک فنجان برنج بگیرند. یک نکته مهم این است که تمام فعالیت های سازمان ملل و تصمیمات آن غیر از یک مورد خاص برای اعضا الزام آور نیست. یعنی مثلا اگر شورای عمومی سازمان ملل با اتفاق آرا به کاری رای دهد، در عمل اگر عضوی قبول نکند، مشکلی برایش پیش نمی آید. غیر از یک مورد خاص که به آن خواهم پرداخت.

در طی مسیر راهنما به کارهای هنری اهدا شده و برخی یادمان ها هم می پرداخت. مثلا جایی یادمانی برای فلسطین وجود داشت و توضیح می داد که روزی به نام فلسطین نامگذاری شده است و این مساله یکی از مهمترین زمینه های فعالیت سازمان ملل است. جای دیگر در مورد پیمان ان پی تی صحبت کرد. آثاری از خرابی های هیروشما برای نمایش آورده بودند. یک مجسمه سنگی زن وجود داشت که هنگام انفجار اتمی در اثر موج انفجار به صورت روی زمین افتاده بود و پشت آن که در معرض انفجار قرار داشت ذوب شده بود ولی چهره سالم مانده بود. نشان می داد که بمب هسته ای قدرت انفجاری بالایی دارد و همه چیز را نابود می کند. راهنما توضیح می داد که فقط اسرائیل، هند و پاکستان آن را امضا نکرده اند. کره شمالی هم علی رغم این که از ان پی تی به صورت عملی و لفظی پس از امضا خارج شده است، ولی هنوز روند قانونی روی کاغذ را برای خروج انجام نداده است و لذا هنوز روی کاغذ حرف خود را پس نگرفته است.

در قسمت دیگر به پیمان اتاوا پرداخت که در مورد منع استفاده از مین های زمینی است. دقیق یادم نیست ولی گفت که یک مین چند دلار بیشتر برای تولید و کار گذاشتن هزینه دارد، فکر کنم گفت 3 دلار، اما برای خنثی سازی هر مین نیاز به چند صد دلار هزینه دارد. پیمان اتاوا در راستای خلع مین های زمینی است و حدود 130 کشور آن را امضا کرده اند و می گفت تعداد کشته های سالانه مین بعد از اجرا این پیمان از بیش از ده هزار نفر به حدود سه هزار نفر کاهش پیدا کرده است. ایران، آمریکا و اسرائیل از جمله کشورهایی هستند که این پیمان را امضا نکرده اند.