مقدمه: در متن های قبل در مورد شرکت های زنجیره ای توزیع کالا چیزهایی نوشتم. در این متن به بخش های دیگری از خرید در آمریکا می پردازم.

سازو کارهای اقتصادی در ایران در حال تغییرند و بیشتر این تغییرات به صورت اقتباس از نهادها و سازوکارهای کشورهای غربی است. خرید و فروش در کشوری مثل آمریکا را می توان وضعیت آتی خرید و فروش در ایران (در بازه ای مثلا ده ساله) دانست. از این نظر آشنایی با تجربه ی خرید و فروش در آمریکا می تواند مفید باشد. این سازوکار مشکلاتی دارد که شاید ما بتوانیم در این مسیر پرشتاب اقتباس اقتصادی از تجربیات آن ها استفاده و از این مشکلات اجتناب کنیم (1).

مهارت خرید آنلاین بخش مهمی از خرید در آمریکا را تشکیل می دهد. اکثر مغازه ها و موسسات یک صفحه ی اینترنتی دارند که اطلاعاتشان را به همراه امکان سفارش کالا ارایه می کند (2). چند نمونه از بزرگترین این شرکت های توزیعی آنلاین عبارتند از amazon، ebay و bestbuy ء (3). کاری که این سایت ها انجام می دهند آن است که بین تولید کننده و خریدار قرار می گیرند، مثل فروشگاه های زنجیره ای بزرگ با این تفاوت که تماما مجازی و با خدمات اینترنتی هستند. علاوه بر آن این سایت ها امکان ایجاد یک مغازه ی مجازی را فراهم می کنند. بنابراین هر فردی می تواند مغازه ی مجازی باز کند و کالاهایی را برای فروش قرار دهد.

مشتری وارد سایت می شود و برای کالای خاصی جستجو می کند. کالاها طبق تمایل مشتری مرتب می شوند. مثلا ممکن است مشتری بخواهد کالاها را بر مبنای قیمت مرتب کند یا بر مبنای نمره دهی که صورت گرفته است یا تعداد فروش یا .... . مشخصات کالا را خود فروشنده در سایت قرار می دهد که شامل عکس هایی از آن، مشخصات فنی، و مزایای آن نسبت به سایر کالاهای مشابه می شود. به جز این مورد، خود سایت اطلاعاتی را به شما ارایه می دهد مانند تعداد کسانی که در مثلا 1 ساعت گذشته این کالا را خریده اند یا تعداد کسانی که آن را مشاهده کرده اند و غیره. اطلاعاتی نیز بر طبق نظرات مشتریان جمع آوری و ارایه می شود. به این صورت که پس از خرید کالا، خود سایت از شما می خواهد که نظرتان را در مورد این مغازه و این کالا یادداشت کنید. این نظرات معمولاً بهترین امکان قیاس را فراهم می کنند و نهایتا هر کالا و هر مغازه یک نمره رضایت کاربر کسب می کند. این نوع بازخورد موثرترین شیوه ی ارزیابی کالاها و از مزایای اصلی این فروشگاه های مجازی به فروشگاه های عادی است. حین انتخاب یک کالا، خود سایت به شما کالاهای مشابهی که افراد به همراه آن کالای اول انتخاب کرده اند را پیشنهاد می کند. مثلا اگر یک موبایل سفارش بدهید، قاب محافظ آن را به شما پیشنهاد می کند و یا گوشی های موبایل مشابهی که کاربران دیگردر کنار این موبایل دیده اند یا خریده اند. نهایتاً پس از ورود به فروشگاه، کالاهایی که انتخاب می کنید در سبد خریدتان قرار می گیرد و در پایان می توانید یکجا پرداخت کنید. از این جهت تجربه ی حضور در فروشگاه مجازی کمابیش شبیه حضور در فروشگاه های زنجیزه ای بزرگ است. این سایت ها این امکان را هم فراهم می کنند که اگر شما در یک فروشگاه واقعی کالایی را دیدید، بارکد آن را با نرم افزارهای گوشی های همراه اسکن کنید و همان کالا را در فروشگاه مجازی سایت برای شما نشان می دهند و قیمت های موجود. با این اوصاف، این دست فروشگاه های مجازی رقیبی جدی برای تجارت حضوری هستند.

امکان پرداخت اینترنتی و امکان تحویل به مشتری از ملزومات این تجارت آنلاین هستند. پرداخت با کارتهای اینترنتی صورت می گیرد. هزینه ی کالا در موقع خرید دریافت می شود و در حساب سایت باقی می ماند و بعد از تحویل کالا به مشتری به فروشنده پرداخت می شود. از طریق همین انباشت پول، سرمایه ای نصیب سایت می شود که منبع درآمد آن است. در مورد ارسال کالا نیز انواع خدمات پستی در نظر گرفته می شوند که هر کدام هزینه ی خودشان را دارند. گاهی نیز ارسال کالا مجانی است (4).  نهایتاً در فروشگاه مجازی، افراد می توانند نام کاربری تشکیل دهند که امکان ذخیره ی اطلاعات آن ها و خرید های سابق و خدمات مبتنی بر ویژگی های کاربر را فراهم می کند.

خرید از سایت های آنلاین شامل لباس و وسایل منزل (تخت و میز و ...) تا مواد غذایی (بقالی) تا ویدیو کلوب مجازی با اجاره ی مجازی فیلم و سریال هم می شود. برای ما که عادت داریم همه چیز را ببینیم و مثلا لباس را قبل از خرید به تن کنیم، کمی این نوع خرید سخت است. ولی به تدریج افراد به این نوع خرید عادت می کنند تا جایی که آن را به خرید فیزیکی ترجیح می دهند. در طرف مقابل نیز فروشنده باید آنقدر مشخصات کالا را دقیق قرار دهد که عملاً دیدن اینترنتی همان حس خرید حضوری را به دست دهد. مخصوصاً سایت amazon برای دانشجویان تا 6 ماه عضویت رایگان دارد که در نتیجه ارسال دسته ای از کالاها رایگان می باشد. بنابراین ممکن است شما ترجیح دهید تخت و میز و صندلی و غیره را از این سایت سفارش دهید تا نیازی به پرداخت هزینه ی ارسال آن ها نباشد. نهایتا مزیت اصلی خرید آنلاین صرفه جویی در وقت، امکان مقایسه ی تعداد بیشتری از کالاها و قیمت ها و استفاده از نظرات دیگران است.

درآمد اصلی این سایت ها از حق کمیسیون فروش کالاها و همچنین تبلیغات است. به جز شیوه ی تبلیغات عادی که ایمیل شما را هم رها نمی کنند، در صورت پرداخت پول توسط یک فروشنده، کالاهای آن فروشنده در جستجو در بالای فهرست نشان داده می شود. این سایت ها هم مانند فروشگاه های عادی، انواع تخفیف ها و حراج ها را برگزار می کنند و قوانین خاصی برای پس دادن کالا دارند که مخصوصا برای خرید لباس به کار می آید.

یکی از مشکلات اصلی این تجارت های الکترونیک، فرار مالیاتی است. به طور کلی قوانین مالیاتی با سرعت گسترش تجارت های الکترونیک به روز نشده اند و امکان فرار مالیاتی را برای این شرکت ها فراهم می کنند (5). این شرکت ها لابی هایی را برای جلوگیری از قوانین بر خلاف منافع خود و گذراندن قوانین مدنظرشاندر کنگره، دولت، احزاب خزانه داری آمریکا و یا سایر نهادهای قدرت تشکیل می دهند. به طور خاص شرکت آمازون در 6 ماه حدود 630 هزار دلار هزینه ی لابی های خود کرده است.

شیوه ی فروش این سایت ها نیز متنوع است. مخصوصا که از انواع حراج ها استفاده می کنند. به عنوان مثال سایت ebay این امکان را فراهم می کند که کالایی به حراج گذاشته شود و افراد برای خرید آن نرخ بزنند و نهایتا در زمانی که حراج تمام می شود کسی که بیشترین نرخ را پیشنهاد کرده برنده می شود. البته هر بار که نرخی اعلام می کنید هزینه ی اندکی باید بپردازید که نهایتا فروشنده مجموع این خرده پول ها و هزینه ی نهایی را دریافت می کند که مجموع آن ها احتمالا از فروش کالا به طور عادی و به نرخ بازار بیشتر می شود. گاهی نیز این حراج ها یک نرخ بالایی دارند که اگر کسی آن را پیشنهاد کند می تواند یکباره جنس را از آن خود کند.

استفاده از این دست حراج ها در سایت های دیگر نیز وجود دارد. به عنوان مثال سایت دیگری برای اجاره ی هتل شما نرخی و مشخصاتی برای هتلی که مدنظرتان است اعلام می کنید و بعد از مجموع هتل های طرف قرارداد سایت یکی به شما تعلق می گیرد و دیگر باید پولش را بپردازید. البته اگر بخواهید دوباره نرخ جدید اعلام کنید یا باید مدتی زمان بگذرد و یا این که مشخصات هتل را عوض کنید. بنابراین عملاً این طور نمی شود که بتوان به تدریج نرخ را افزایش داد تا بهترین گزینه را پیدا کرد. همان طور که دیده می شود این خرید و حراج ها پیچیده تر از مدل خرید ساده رایج در ایران است و خود یک مرتبه ای از مهارت و درک مکانیزم خرید و فروش می خواهند. همین چیزها است که خرید در آمریکا را دشوارتر از ایران می کند.

مثال دیگری بزنم. برای خرید بلیط هواپیما بهترین شیوه مراجعه به سایت های متعدد آنلاین و خرید بلیط است. بنابراین برخلاف ایران کمتر پیش می آید به آژانس های بلیط هواپیمایی مراجعه کنید، بلکه عملاً از طریق این سایت های خدمات آنلاین انگار که شما مانند کارمند آژانس به سامانه های خرید بلیط دسترسی دارید و خودتان می توانید جستجو و انتخاب کنید و از حق کمیسیون آژانس اجتناب نمایید. البته لازمه ی این کار آن است که شما مانند یک کارمند آژانس مهارت جستجوی بلیط، مقایسه ی آن ها و کار با سامانه های جستجوی بلیط را داشته باشید.

خریدهای اینترنتی و یا خرید الکترونیکی با این که عمری حدود 20 سال دارد اما به سرعت در حال گسترش و تغییر شیوه ی دادوستد است. علاوه بر آن این نوع تجارت بر نوع مصرف جوامع هم اثر می گذارد. به طور مثال گسترش فروشگاه های زنجیره ای بزرگ (فروشگاه هایی مانند شهروند) از عوامل گسترش مصرف و فرهنگ مصرف گرایی محسوب می شود. فروشگاه های مجازی می تواند عامل دیگری در تقویت مصرف گرایی باشد (6). شرکت های بزرگ توزیعی مشکلات دیگری نیز دارند که توزیع کننده های الکترونیکی نیز مشمول این مشکلات می شوند. از جمله انحصارگرایی در بازار، سوءاستفاده از نیروی کار تولید کننده کالا و گسترش استفاده از هورمون ها، شرایط نگه داری نامناسب حیوانات و تغییرات ژنتیکی در مواد غذایی که همگی در راستای کاهش قیمت و افزایش تولید است.

خرید لباس نیز در آمریکا مانند خرید هر کالای دیگر مهارت خود را می خواهد. معمولاً خرید لباس از پاساژها و مغازه های مرکز شهر گران است. فروشگاه های بزرگی به نام outlet در هر منطقه وجود دارد که پاساژها کالاهای به فروش نرفته شان را به آنجا می برند و آنجا به قیمت کمتر به فروش می رسد. این فروشگاه ها امکان خرید همان کالاهای برندهای مشهور را به نرخ ارزان تر فراهم می کنندو البته با توجه به بزرگی فروشگاه ها تنوع بیشتری دارند تا مغاره های کوچک داخل شهر که هر کدام به یک یا دو برند تخصیص پیدا می کند. مخصوصا در خرید لباس، خرید به موقع در قیمت تاثیر دارد. مثلاً نزدیکی کریسمس و یا روزهای مشخص دیگری در سال مخصوص حراج لباس است و این فروشگاه ها نیز تخفیفات مضاعفی ارایه می کنند (7).

پینوشت: این چند روز هوای اینجا گرم شده است. با یکی از بچه ها رفته بودم برای انجام کارهایی به مرکز شهر. کنار پایانه اتوبوس رانی شهر توقف کردم تا عینکی که سفارش داده بودم تحویل بگیرم. برگشتم رفیقم گفت ظاهرا دختری که کنار نرده ها ایستاده کمک می خواهد. دختر سیاه پوستی بود با چند تا ساک بزرگ. دست بالا 16 تا 18 سال داشت. بچه ی کوچکی هم در بغلش بود. گرمای هوا مادر و فرزند را کلافه کرده بود.

حنیف: ببخشید، کمک احتیاج دارید؟
دخترک: اوه بله، می خواهم به این آدرس بروم. قرار بوده پسر عمویم به دنبالم بیاید ولی گوشی اش را برنمی دارد.
حنیف: من می توانم برسانمتان. البته قبلش باید جای دیگری توقف کنم.

ساکها و کالسکه ی بچه را با دردسر در ماشین جا دادیم. بچه تا 8 سال باید در ماشین در صندلی و کمربند مخصوص قرار بگیرد و تخلف از این قانون جریمه ی سنگینی دارد که در مواردی می تواند به عنوان عدم کفایت پدر و مادر و گرفتن بچه از آن ها بیانجامد که بعدا باید بروند با تعهد بچه را پس بگیرند. کمی نگران بودم که پلیس جلویمان را بگیرد ولی از ظاهر دخترک معلوم بود که کل پول هایی که همراه دارد را هم بدهد پول تاکسی تا مقصدش نمی شود. کنجکاو بودم بدانم از کجا آمده است.

حنیف: شما در این شهر زندگی می کنید؟
دخترک: نه، من از تگزاس آمده ام ، دالاس.
حنیف: این مسیر را با اتوبوس آمدید؟!
دخترک: بله، خیلی طولانی بود.
حنیف: تگزاس خیلی گرم است. اینجا زمستان ها سردتر است و باید مواظب بچه باشید. چند سالش است؟
دخترک: حدود دو ماه.
حنیف: برای بازدید به این شهر آمده اید؟
دخترک: نه آمده ام که اینجا بمانم.
حنیف: پدر بچه هم اینجاست؟
دخترک جواب درستی نداد.

به آدرس که رسیدیم، پسر عمو به پیشوازمان آمد. جوانی بود حدود 20 ساله در آن هوای گرم با یک شلوارک تا زانو، و یک کلاه نقاب دار بر سر. یک دستمال چفیه مانند هم به گردن انداخته بود. جلو آمد. در جواب سلام من سرش را تکان داد. بعد هم دست هایش را طوری تکان داد که یعنی "ببخشید، ناهماهنگی شده". حرف دیگری رد و بدل نشد فقط کمک کرد وسایل را بگذاریم پایین. از دیدن دختر عمویش هر دو خوشحال شدند. امیدوارم این پسر عمو بتواند از عهده ی نگهداری خودش و دختر عمو و فرزند کوچکش بربیاید.

حدود 70 درصد کودکان سیاه پوست در آمریکا تنها با یکی از والدینشان زندگی می کنند. همچنین دولت آمریکا طرح هایی را برای کاهش بارداری در سنین نوجوانی به اجرا گذاشته است که شامل آموزش نوجوانان و ارایه ی خدمات ضدبارداری به آن ها است.


-------------------------------------------------------------------
1- در متن "نمره ی اعتباری" به بخشی از این مسایل در ارتباط با کارت های اعتباری اشاره شد.
2- تا جایی که سلمانی کوچک شهر ما هم یک صفحه ی اینترنتی دارد که در آن می توانید وقتی را پیشاپیش با یکی از آرایشگران آن که مایلید رزرو کنید.
3- بزرگترین این شرکت ها در سطح جهان شرکت چینی Alibaba است که در سال 170 میلیارد دلار فروش می کند یعنی رقمی بزرگتر از مجموع فروش سایت های آمازون و ebay.
4- یک مورد خود من شارژر گوشی موبایل در ماشین سفارش دادم به قیمت 2 دلار که از مغازه ای از هنگ کنگ ارسال می شد به صورت رایگان که نهایتا بعد از سه هفته به دستم رسید. نمی دانم فروشنده چطور با ارسال از هنگ کنگ و حق کمیسیون سایت و قیمت 2 دلاری سود هم می کند.
5- مشابه همین مشکل مالیاتی برای شرکت های خارج از آمریکا و صادر کننده ی کالا به آن وجود دارد، و یا کسانی که عملاً شهروند آمریکا نیستند و در آمریکا تجارتی دارند. این مشکلات مالیاتی موجب می شود شرکت های آمریکایی برای مهاجرت از آمریکا و سرمایه گذاری در کشورهایی مانند سنگاپور ترغیب شوند.
6- از عوامل موثر دیگر در گسترش مصرف گرایی (تمایل مردم به مصرف بیشتر) صنعت تبلیغات و بازاریابی است. تبلیغات و بازاریابی در حال حاضر فراتر از صرف معرفی یک کالا و به صورت ایجاد احساس نیاز برای آن و اثرگذاری بر فرهنگ و هنجارهای یک جامعه نقش ایفا می کند. پرداختن به این موضوع خود نوشتاری جداگانه می طلبد.
7- ظاهرا در اروپا مغازه های خیریه (charity) برای خرید لباس های دست دوم رونق دارند و حتی دانشجویان و افراد عادی نیز به آنها مراجعه می کنند که به قیمت های خیلی پایین امکان خرید کالا(های گاهی با کیفیت خوب) را فراهم می کند. چنین چیزی را من در آمریکا ندیده ام. البته اینجا هم فروشگاه های خیریه هستند اما واقعا مخصوص آدم های خیلی کم درآمد هستند و جنس ها نیز کیفیت خیلی پایینی دارند. علت این امر تا حدی تفاوت فرهنگی اروپا و آمریکا هم هست. به طور کلی امریکایی ها مصرف گراتر هستند و کمتر به بازیافت و حفظ محیط زیست توجه می کنند. بنابراین چنین مغازه های خیریه ای در اروپا فقط هدفشان کمک به افراد فقیر نیست، بلکه کمک به چرخه ی بازمصرف کالاها است.